Yüksek riskli gebelik nedir? Takibi nasıl olmalıdır?

Bebek sahibi olmak çoğu zaman doğal bir süreçtir. Yolunda giden bir hamilelikten sonra kadının sancıları başlar, doğum gerçekleşir ve sağlıklı bir bebek dünyaya gelir. Ancak ne yazık ki bütün gebelikler sorunsuz ilerlemez. Hem anneyi hem bebeği etkileyecek bir durum varsa bu duruma yüksek riskli gebelik denir. Yüksek riskli gebelerin takibi normal gebelere göre farklılık gösterir. Normal görünen bir gebelik sürecinde bile sonradan sorun gelişebilir. Bu nedenle bütün gebelerin düzenli takibi önemlidir.

Yüksek riskli gebelik nedenleri nelerdir?

• Anne yaşı, en yaygın risk faktörlerinden biridir. Anne 17 yaşın altında veya 35 yaşın üstünde ise gebelikte daha sık komplikasyon görülür. Hamilelikte düşük ve bebekte genetik bozukluk 40 yaş üstü gebelerde daha fazla tespit edilir.
• Hamilelikten önce var olan hastalıklar yüksek riskli gebeliğe neden olabilir.
• Ekonomik ve sosyal şartların çok kötü olması gebenin beslenmesi, bakımı ve takibi açısından sorun teşkil edebilir. Bu grupta riskli gebelik daha fazla görülür.
• Hamilelik esnasında gelişen sorunlar yüksek riskli gebeliğe yol açar.
• Plasentanın (bebeğin eşi) erken ayrılması: Genellikle 20. haftadan sonra plasenta kendiliğinden ayrılır ve annede şiddetli kanama ve gizli kanama olabilir. Ayrılma arttıkça kanama artar ve karın ağrısı ortaya çıkar. Plasentanın erken ayrılması hem anne hem bebek için büyük risk oluşturur. Plasentanın erken ayrılması ileri yaş kadınlarda, hipertansiyonu olanlarda, polihidroamnios denilen bebeğin suyunun fazla olması durumunda, doğum yollarında enfeksiyon varlığında, vaskulit (küçük damarların iltihabı), daha önceden bu sorunu yaşayanlarda, karın travması geçirenlerde, sigara kullananlarda, erken membran rüptürü (bebeğin suyunun erken gelmesi) olanlarda ve kokain kullananlarda daha sık oluşmaktadır.
• Preeklampsi: 20 haftadan daha büyük gebelerde idrarda protein atılması ve yüksek tansiyon ile seyreden bir hastalıktır.
• Eklampsi: Preaklamsiden sonra anne adayında nöbetler gelişirse eklampsiden bahsedilir.
• Gebelik diyabeti: Gebelik diyabetine bağlı annede hipertansiyon gelişebilir. Bebek çok iri olabilir ve sezaryen ihtiyacı ortaya çıkabilir. Diyabetli anne bebekleri pek çok sorunla dünyaya gelirler.
• Gebelikte idrar yolu enfeksiyonu: Bebeğin suyunun erken gelmesine, erken doğum ve bebekte solunum sıkıntısı olmasına neden olabilir.
• Annede cinsel yolla bulaşan hastalık varlığında bebekte ölü doğum, ciddi sakatlık ve anormalliklere neden olabilir.
• Annede hamilelik boyunca apandisit, safra kesesi hastalığı, bağırsak tıkanıklığı ve yumurtalık kisti dönmesi gibi hastalıklar ortaya çıktığında hem teşhisi zordur hem de cerrahi anne ve bebek için hayati risk taşır.
• Fetal distori bebeğin anormal boyut ve yerleşimde olmasıdır. Zor doğumla sonuçlanabileceği için erken sezaryen kararı verilebilir.
• Gebede servikal yetmezlik olması düşük veya erken doğuma yol açabilir.
• Annenin gebelikte çok kilo alması risk oluşturur.
• Annenin gebelikte virüs enfeksiyonu geçirmesi riskli gebeliğe neden olabilir.
• Bazı ilaç ve maddelerin kullanımı: Tütün alkol, kokain ve gebelikte zararlı bazı ilaçlar bebeğin anomalilerle doğmasına yol açabilir.
• Polihidroamnios: Annenin suyunun fazla olması ciddi nefes darlığı ve erken doğuma neden olabilir. Polihidroamnios nedenleri kontrolsüz gebelik şekeri, çoklu gebelik, kan uyuşmazlığı, bebeğin yemek borusunun oluşmaması, anensefali (bebeğin beyninin olmaması) ve spina bfida olabilir.
• Oligohidramnios: Annenin suyunun normalden az olmasıdır. Bebekte idrar yollarında anormallik olabilir. Oligohidramnios bebeğin büyümesine engel olan bir durumdur.
• Çoklu gebelik: Birden fazla bebeğin olduğu gebelik riskli gebelik sınıfındadır.
• Daha önceki gebeliklerde kromozom anomalili bebeği olan gebeler bu açıdan riskli olarak kabul edilir ve genetik taramadan geçirilirler.
• Daha önceden erken doğum yapmış gebelerde tekrar erken doğum yapma riski yüksektir.
• Daha önceden ölü doğum yapmış kadınlar riskli gebe olarak kabul edilir.
• Anne ile bebek arasında RH kan grup uyuşmazlığı riskli gebelik olarak görülür.

Riskli gebeler nasıl takip edilir?

İdeal olan, gebe kalmayı düşünen kadınların gebelikten önce doktor kontrolüne gitmeleridir. Yukarıda bahsettiğimiz bazı hastalıklar gebelik ile birlikte kötüleşmekte, anne ve bebek için risk oluşturmaktadır. İlk önerilen doktor ziyareti 6 - 8. haftalar arasındadır. 28 haftaya kadar 4 hafta aralıklarla 28 36 hafta arasında ise 2 haftalık aralıklarla takip önerilir. Daha sonra takipler sıklaştırılabilir ve gebe haftada bir defa görülür. Gebe çok riskli ise doktor ziyaretleri daha sık, düşük riskli ise daha seyrek yapılır. İlk muayenede hekim anne adayının özgeçmişini dikkatli bir şekilde sorgular. Önceden var olan hastalıklar tespit edilir. Ailede kalıtsal hastalık, genetik bozukluğu olan çocuk, düşük ve ölü doğum sayısı önemlidir. Daha sonra fizik muayene ve ultrason yapılır. Anne adayından tam kan sayımı, hepatit B virüsü tayini anne ve babanın kan gurupları, karaciğer ve böbrek testleri, idrar tahlili, kızamıkçık tetkiki, açlık kanşekeri, tiroid testleri ve şeker yükleme testleri istenir. Annenin son zamanda yapılmış smear sonucu varsa değerlendirilir.12 14 haftalarda anneye ayrıntılı ultrason yapılır ve bebeğin ense kalınlığına bakılır. Gerekirse kalbine doopler ultrason ile bakılır. Ayrıca bu dönemde ikili tarama testi istenebilir. 14 - 28 hafta arasındaki kontrollerde bebekte sakatlık olup olmadığı saptanmaya çalışılır. Bunun için ayrıntılı ultrason, anne karnından dopler kan akımı ölçümü, riks varsa fetal ekokardiyografi, kan sayımı, kan şekeri ve idrar tetkiki yapılır. Eğer gerek görülüyorsa amniosentez bu haftalarda yapılabilir. Her seferinde annenin tansiyonu ölçülür.

Anne ayrıca son 5 yıl içinde tetanoz aşısı yaptırmamışsa 20. haftada tetanoz aşısı yapılır.

Gebeliğin 28.haftasından doğuma kadar olan takiplerde ultrason ile bebeğin gelişimine, amnios sıvısının miktarına ve bebeğin eşinin durumuna bakılır. Gebeliğin 37.haftasından itibaren haftalık takiplerde NST ölçümü ve amnios sıvı ölçümü yapılır.